Từ năm 2002 đến nay, Viện nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (International Institute for Strategic Studies có tên viết tắt là IISS) của Anh quốc đã đứng ra tổ chức một diễn đàn an ninh hàng năm tại khách sạn Shangri-La ở Singapore. Từ đó người ta hay quen gọi là Diễn đàn An ninh Shangri-La.
Mục tiêu chính yếu của Diễn đàn là tạo cơ hội cho giới chức quốc phòng, tướng lãnh quân đội, các chuyên gia về lập pháp, khoa học... các nước đến đó đối thoại về tình hình An ninh khu vực Á châu theo quan điểm của quốc gia mình mà không bị ràng buộc phải có Tuyên bố hay Thông cáo chung.
Diễn giả đa số là giới chức quốc phòng cao cấp của các quốc gia nên Điễn đàn Shangri-La còn được gọi là Hội nghị Thượng đỉnh An ninh châu Á.
Khởi thủy, Diễn đàn Đối thoại Shangri-La không được thế giới chú ý. Nhưng kể từ khi Trung quốc bành trướng sức mạnh quân sự ở biển Đông trước sự phản đối của các quốc gia trong vùng thì Đối thoại Shangri-La nóng bỏng khác thường so với các diễn đàn đối thoại khác.
ĐỐI THOẠI SHANGRI-LA 13:
Năm 2014, Đối thoại Shangri-La lần thứ 13 đã trở nên nóng bỏng do việc Bắc Kinh kéo dàn khoan HD-981 vào sâu trong thềm lục địa của Việt Nam, lấn chiếm rạng đảo san-hô Mischief Reef (Đá Vành khăn) của Philippines và xâm phạm lãnh hải của Nhật Bản trong ý đồ chiếm quần đảo Senkaku do Tokyo kiểm soát mà Bắc Kinh nói đó là quần đảo Điếu Ngư của mình.
Các chiến lược gia thế giới chú mục vào Shangri-La 13 để xem Nhật Bản, Philippines và đặc biệt là CSVN phản ứng như thế nào trước hành động của Trung quốc gây bất ổn ở biển Đông và biển Hoa đông.
Với tư cách là một diễn giả chính tại lễ khai mạc Shangri-La 13, Thủ tướng Nhật, ông Abe, đã không ngần ngại bày tỏ ý định của Nhật Bản đóng vai trò lớn hơn, chủ động nhiều hơn trong việc bảo đảm nền hòa bình, an ninh, thịnh vượng trong khu vực và cam kết hiệp tác với các quốc gia Đông Nam Á để bảo vệ lãnh hải, lãnh đảo. Trong bài diễn văn, Thủ tướng Abe đã ba lần nhấn mạnh sự cần thiết các nước phải tuân thủ luật Hàng hải quốc tế và luật Biển của Liên Hiệp Quốc chứ không thể tự ý sử dụng vũ lực để thay đổi hiện trạng.
Philippines cũng đã tích cực lên tiếng ám chỉ những hành động của Trung quốc gây bất ổn ở biển Đông, xâm chiếm biển đảo của Philippines và chính thức cho biết đã nạp đơn kiện Trung quốc ở Tòa án Tối cao Liên Hiệp Quốc về chủ trương đường lưỡi bò chín đoạn.
CSVN là nước bị Trung quốc xâm chiếm biển đảo nhiều nhất và đang trực diện vấn đề với Trung Quốc nên vì thế mà dư luận quan tâm muốn biết quan điểm của Hà Nội tại Diễn đàn Shangri-La 13. Nhưng qua bài phát biểu của Bộ Trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh cho rằng vụ giàn khoan HD-981 chỉ là một xung đột rất nhỏ giữa hai nhà hàng xóm, khiến cho phái đoàn quân sự của Nhật, Philippines và đặc biệt là người dân Việt Nam hết sức thất vọng khi ông Thanh nói rằng tình hình hữu nghị hai nước Việt-Trung vẫn tốt đẹp, chuyện biển Đông chỉ là một chút xích mích giữa anh em trong nhà với nhau.
ĐỐI THOẠI SHANGRI-LA 14:
Diễn đàn Shangri-La lần thứ 14 năm 2015 được thế giới quan tâm nhiều hơn một phần là do tình hình bất ổn ở biển Đông qua việc Trung quốc bồi lấp xây dựng các đảo nhân tạo trong quần đảo Trường Sa; nhưng phần chính là để xem thái độ của Hoa Kỳ như thế nào đối với những việc làm như thế của Trung quốc mà trước đó Washingtong đã nhiều lần yêu cầu Bắc Kinh phải ngưng.
Các bình luận gia gọi Đối thoại Shangri-La 14 là cuộc đối đầu trực diện giữa hai nước Mỹ-Trung, xem Washington có dám làm theo những gì mình nói hay chỉ làm nửa vời như nhiều chuyện trước đây.
Trong ngày đầu khai mạc, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ là ông Ashton Carter đã không tránh né khi nói thẳng rằng Trung quốc đã vượt ra ngoài khuôn khổ luật pháp Quốc tế và tạo ra tình trạng bất ổn, gây rối loạn trật tự, có thể đe dọa nền hòa bình, ổn định trong vùng. Ngoài ra, ông Carter cũng kêu gọi các quốc gia ngưng việc cải tạo các đảo trong vùng tranh chấp, cùng nỗ lực để gìn giữ hòa bình và tự do hàng hải. Riêng Hoa Kỳ, ông Carter nhấn mạnh rằng sẽ cho không quân tiếp tục các phi vụ quan sát, cách các đảo nhân tạo đó 12 hải lý mà luật pháp Quốc tế cho phép.
Ông Ashton Carter đã phát biểu với cử tọa rằng: “Với hành động của mình ở biển Đông, Trung Quốc đã vượt khỏi khuôn khổ luật lệ quốc tế vốn làm nền cho kiến trúc an ninh Châu Á-Thái Bình Dương, cũng như quan điểm đồng thuận trong khu vực là nghiêng về ngoại giao mà chống ép buộc bằng sức mạnh”.
Phát biểu tại Diễn Đàn Shangri-La 14, đại diện Trung Quốc là Đô đốc Tôn Kiến Quốc, Phó Tổng tham mưu trưởng quân đội Nhân dân Trung quốc đã ngang ngược khẳng định rằng các quần đảo Tây Sa (Hoàng Sa) và Nam Sa (Trường Sa) là lãnh đảo của Trung quốc nên họ có toàn quyền muốn xây gì thì xây, những phi vụ quan sát đó của Hoa Kỳ xâm phạm không phận của Trung quốc. Đô đốc Tôn Kiến Hoa còn tuyên bố rằng việc thiết lập vùng nhận dạng phòng không trên biển Đông là việc của Trung Quốc và sẽ tiến hành khi có nhu cầu.
Nói chung, quan điểm của đại diện Trung quốc vẫn là tiếp tục theo kiểu “mũ nĩ che tai” cho rằng việc cải tạo các đảo hoàn toàn đúng luật, cần thiết và không đe dọa gì hòa bình và tự do hàng hải hiện nay trên biển Đông.
Sau hai phát biểu của đại diện Hoa Kỳ và Trung Quốc, đa số những phát biểu còn lại của đại diện giới quân sự Nhật Bản, CSVN, Philippines… đều có cùng quan điểm như Hoa Kỳ là yêu cầu Bắc Kinh ngưng toàn bộ những kế hoạch cải tạo các đảo trong khu vực Trường Sa.
Đặc biệt là vài ngày trước khi Diễn Đàn Đối Thoại Shangri-La khai mạc, những tin tức loan tải liên quan đến việc Trung quốc đã cho mang vũ khí đặt ở các đảo nhân tạo, tức là Bắc Kinh đã quân sự hóa các đảo, không như tuyên bố trước đây là để sử dụng cho những hoạt động nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trường, ngư trường, đo khí tượng, khiến cho dư luận rất quan ngại.
Vì thế sau phát biểu của Đô đốc Tôn Kiến Quốc, nhiều câu hỏi của cử tọa đã nêu ra rất nhiều cho phái đoàn Trung Quốc nhưng hầu hết không được trả lời.
Chính thái độ im lặng trước những thông tin rất nhạy cảm về tình hình biển Đông, đa số cử tọa tham dự Diễn Đàn Đối Thoại lần này đều có chung nhận xét là Trung Quốc đã cố tình tránh né trả lời, từ đó dẫn đến hai nghi vấn:
Thứ nhất là Trung Quốc đang thực hiện âm mưu quân sự hóa các đảo cải tạo và chuẩn bị tuyên bố chủ trương kiểm soát biển Đông nên đã không trả lời bất cứ điều gì.
Thứ hai là trước sức ép của dư luận, nhất là sự chỉ trích mạnh mẽ của Hoa Kỳ và Nhật Bản có thể gây ra những xung đột khó tránh, Trung Quốc muốn tỏ ra mềm mỏng để mua thời gian nên đã chọn thái độ im lặng.
Nhưng dù chọn lựa nào, việc Trung Quốc im lặng và không trả lời thỏa đáng những câu hỏi xoay quanh việc cải tạo và quân sự hóa các đảo, cho thấy là Bắc Kinh đã không thành công tại Diễn Đàn Đối Thoại Shangri-La 14 và sẽ đối diện nhiều chỉ trích khác trong những ngày tới.
