Cảnh sân cỏ Nhà Trắng biến thành showroom Tesla chắc chắn là “sự kiện lịch sử” đánh dấu 100 ngày đầu tiên của Trump 2.0. Tờ The New York Times hôm nay (13-3-2025) viết rằng vụ việc khiến không khỏi không liên tưởng đến cảnh tương tự khi Elon Musk quảng bá Tesla trước một trụ sở chính phủ vào năm 2019, (tất nhiên) không phải ở Nhà Trắng, mà ở Trung Nam Hải - đầu não của đảng cộng sản Trung Quốc.
Tháng 1-2019, đích thân Thủ tướng Lý Khắc Cường đã tiếp Elon Musk tại Trung Nam Hải. Một bức ảnh hiện còn lưu trên trang web chính phủ Trung Quốc cho thấy Thủ tướng Lý đang ngắm nghía một chiếc Tesla với sự hiện diện của Musk. Trong cuộc gặp, Lý Thủ tướng nói rằng ông hy vọng Musk có thể thúc đẩy “sự ổn định trong quan hệ Trung-Mỹ” và sau đó đề xuất cấp thường trú nhân Trung Quốc (thẻ xanh) cho Musk.
Đó là thời điểm Musk vừa mới khởi công xây nhà máy Tesla tại Thượng Hải, với nhiều điều kiện ưu đãi bất thường, từ việc được vay lãi suất thấp, đến việc sửa đổi các quy tắc sở hữu để công ty có thể thành lập mà không cần đối tác địa phương. Từ 2019-2023, chính quyền Thượng Hải giảm 15% thuế doanh nghiệp cho Tesla, thấp hơn 10 điểm phần trăm so với mức thuế tiêu chuẩn.
Cách đây không lâu, ngày 11-2-2025 - chỉ vài tuần sau khi Trump nhậm chức, Elon Musk đã mở nhà máy thứ hai tại Thượng Hải, trị giá 200 triệu USD, dự kiến sản xuất 10.000 pin megapack mỗi năm. Đây là nhà máy pin megapack đầu tiên của Tesla ở ngoài nước Mỹ.
Musk lâu nay luôn công khai nịnh chính phủ Trung Quốc. Khi đến Bắc Kinh vào tháng 4-2024, Musk đã hết lời ca ngợi Bắc Kinh. Trên X (Twitter), Musk nhiều lần ca ngợi cơ sở hạ tầng và hệ thống đường sắt cao tốc của Trung Quốc, tán dương chương trình không gian của nước này, hoan nghênh sự lãnh đạo Bắc Kinh trong các sáng kiến năng lượng xanh toàn cầu… Musk kêu gọi những người theo dõi mình trên mạng xã hội hãy du lịch đến Trung Quốc.
Musk cũng phản đối những nỗ lực tách khỏi Trung Quốc của Washington, bởi nền kinh tế hai nước là “cặp song sinh dính liền”. Chưa hết, Musk so sánh Đài Loan với Hawaii, rằng đây là một phần không thể tách rời của Trung Quốc. Musk đề nghị vấn đề tranh chấp Đài Loan có thể được giải quyết bằng cách biến Đài Loan thành đặc khu hành chính tương tự Hong Kong.
Tòa Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ rất hài lòng những phát biểu của Musk. Tất cả ý kiến đó đều được đích thân ông đại sứ Trung Quốc chia sẻ trên mạng. Nói chung, Musk kết thân với nhiều viên chức cấp cao Bắc Kinh, đặc biệt mối quan hệ thân thiết với đương kim Thủ tướng Lý Cường. Nhân vật này từng là bí thư thành ủy Thượng Hải khi nhà máy Tesla được xây. Một số nguồn viết rằng Musk có thể đã gặp Phó Chủ tịch Trung Quốc Hàn Chính để mời ông dự lễ tuyên thệ tổng thống của Trump.
Trở lại buổi ra mắt Tesla tại Trung Nam Hải năm 2019. Đây là lần thứ hai Tesla được trưng bày tại địa điểm này. Một năm trước, Musk đăng bức ảnh chụp mình đứng trước vài chiếc Tesla tại cùng địa điểm, sau khi vừa gặp Vương Kỳ Sơn, Phó Chủ tịch Trung Quốc. Viết trên mạng xã hội, Elon Musk khoe rằng đương sự cùng họ Vương có một “cuộc thảo luận vô cùng thú vị về lịch sử, triết lý và vận may”.
Nhắc đến “vận may” ở thời điểm hiện tại là một điều mỉa mai thảm hại với Musk. Làm thế nào mà Trump có thể cứu Tesla? Vấn đề rõ ràng không phải là lỗi của một sản phẩm. Vấn đề là sự ô uế một thương hiệu gắn liền với tên tuổi Musk mà chính Musk là thủ phạm gây ra sự xuống dốc không phanh. Nếu đà tẩy chay Tesla trên toàn cầu tiếp tục với mức độ như đang thấy, khả năng Tesla bị phá sản là khó tránh khỏi. Chẳng người dân Mỹ nào ngán việc bị chụp mũ là “bất hợp pháp” khi không mua Tesla.
Musk là một doanh nhân cực kỳ thành công. Tuy nhiên, Musk là một thương gia cực tồi và đang nếm mùi thất bại thảm hại khi đầu tư vào thương vụ chính trị với Trump và cho Trump. Có dựng thêm bao nhiêu show quảng cáo Tesla nữa ở Nhà Trắng thì số phận Tesla vẫn vậy. Nó được quyết định bằng phản ứng của người tiêu dùng – đang có tâm trạng bị phản bội một cách chua chát - trước loạt hành vi của Musk. Trung Quốc dĩ nhiên chẳng thể cứu Musk, dù từ hồi “nhậm chức” điều hành một bộ phận trong nội các Trump, Musk xỉa xói từ Đông sang Tây, từ Anh đến Đức… nhưng chưa một lần nào Musk đá động Bắc Kinh.
Lăn lộn, ngổ ngáo, xem thiên hạ bằng vung, giờ Musk đang ngấm đòn. Thấu xương. Đương sự bị hạ gục đo ván bởi chính nắm đấm mà có lúc hoang tưởng nghĩ rằng nó khiến người ta khiếp hãi. Và xin thưa, đây chỉ mới là “hiệp một”./.
